Giriş

Karbon, &ccedil;elik alaşımlarının &uuml;retiminde yaygın olarak kullanılan elementlerden biridir. Bu t&uuml;r alaşımların, makul maliyetler ve iyi mukavemet gibi bir&ccedil;ok avantajı vardır. Fakat insan hayatının s&uuml;rekli artan ihtiya&ccedil;larına g&ouml;re sadece bu kategorideki alaşımlı &ccedil;elikler yeterli olamamaktadır. Farklı ortam ve koşullarda uygulama, basit karbonlu &ccedil;eliklerin y&uuml;ksek sıcaklıklarda oksitlenmesine neden olur. &Ouml;te yandan, korozyon ve d&uuml;ş&uuml;k sıcaklıklarda darbeye karşı direncin olmaması gibi hasarlar da onlara zarar verir. Ayrıca bunlarda derin sertleşme olasılığı da yoktur. Bu nedenle her t&uuml;rl&uuml; alaşımlı &ccedil;eliklerin &uuml;retilmesi gerekmektedir.

&nbsp;

Alaşımlı &ccedil;eliklerin &uuml;retiminde hangi elementler kullanılır?

Alaşımlı &ccedil;elikler yapmak i&ccedil;in kullanılan ana elementler arasında karbon, krom, vanadium, manganez, nikel, molibden ve silikon bulunur. Bu metalik ve metalik olmayan elementler, alaşımlı &ccedil;eliklerin &ouml;zelliklerinde değişikliklere neden olur. B&ouml;ylece hem y&uuml;ksek ve d&uuml;ş&uuml;k sıcaklıklarda mekanik &ouml;zelliklerini geliştirirler hem de oksidasyon ve korozyona karşı daha dayanıklı olmalarına yardımcı olurlar. Alaşımlı &ccedil;eliklerin basit karbonlu &ccedil;eliklere g&ouml;re bir diğer avantajı da yorulma &ouml;zelliklerine sahip olmalarıdır.

&nbsp;

Alaşımlı &ccedil;elik t&uuml;rleri

Alaşımlı &ccedil;elikler ya d&uuml;ş&uuml;k alaşımlı, orta alaşımlı ya da y&uuml;ksek alaşımlıdır. D&uuml;ş&uuml;k alaşımlı &ccedil;elik t&uuml;rlerinde alaşım elementlerinin payı y&uuml;zde beşin altındadır. İkinci tip, yani orta alaşım, bu elementlerin y&uuml;zde beş ila on ikisine sahiptir. Y&uuml;ksek alaşımlı &ccedil;elikler, diğer elementlerin y&uuml;zde on ikisinden fazlasını i&ccedil;erir.

&nbsp;

D&uuml;ş&uuml;k alaşımlı &ccedil;elik t&uuml;rleri

En yaygın kullanılan alaşımlar arasında yer alan d&uuml;ş&uuml;k alaşımlı &ccedil;elikler, aşağıdakiler de dahil olmak &uuml;zere farklı tiplere sahiptir:

&nbsp;

<ul>
	<li style="list-style-type:disc">manganlı &ccedil;elik</li>
	<li style="list-style-type:disc">krom &ccedil;elik</li>
	<li style="list-style-type:disc">molibden &ccedil;eliği</li>
	<li style="list-style-type:disc">krom ve molibden i&ccedil;eren &ccedil;elikler</li>
	<li style="list-style-type:disc">Nikel, krom ve molibden i&ccedil;eren &ccedil;elikler</li>
	<li style="list-style-type:disc">&nbsp;</li>
</ul>

Genellikle dişliler, tarım aletleri, akslar vb. par&ccedil;aların imalatında kullanılan manganlı &ccedil;elik, 0,3 ile 0,45 arasında bir nominal karbona sahiptir. Bu alaşımdaki mangan %1,7 ve %0,05&#39;tir.

&nbsp;

&Ccedil;eliğe krom katılarak aşınma direnci ve mukavemeti artar. Karbon ve krom y&uuml;zdeleri sırasıyla onda iki ila onda altı ve sekiz onda bir ila onda dokuz arasındadır. Bu t&uuml;r d&uuml;ş&uuml;k alaşımlar, eğer karbon y&uuml;zdeleri daha y&uuml;ksekse, yatak, makara, yay vb. yapmak i&ccedil;in kullanılır. Aşınmaya karşı y&uuml;ksek diren&ccedil; g&ouml;sterebildikleri i&ccedil;in aynı zamanda plastisiteleri d&uuml;ş&uuml;kt&uuml;r.

&nbsp;

Molibden &ccedil;eliği de otomobil &uuml;retiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Krom ve molibden i&ccedil;eren &ccedil;elikler, &ccedil;eliğe kıyasla y&uuml;zde 0,5 ila 95 krom ve 0,13 ila 0,2 molibden kombinasyonunun sonucudur. Genellikle u&ccedil;ak end&uuml;strisinde ve basın&ccedil;lı kaplarda kullanılırlar.

&nbsp;

Daha y&uuml;ksek sertleşebilirlik ve darbeye ve yorulmaya karşı daha y&uuml;ksek diren&ccedil;, nikel, krom ve molibden i&ccedil;eren &ccedil;eliklerin &ouml;zellikleridir.

&nbsp;

Y&uuml;ksek alaşımlı &ccedil;elikler

Y&uuml;ksek alaşımlı &ccedil;elikler arasında paslanmaz &ccedil;elik ve takım &ccedil;eliği bulunur. Paslanmaz &ccedil;elikte oksidasyonu &ouml;nlemek i&ccedil;in alaşıma krom, korozyonu ve ısı direncini &ouml;nlemek i&ccedil;in nikel eklenir. Bu alaşımlı &ccedil;elikteki nikel y&uuml;zde sekizden fazladır.

&nbsp;

Ahşap, plastik ve metal gibi farklı malzemeleri şekillendirmek i&ccedil;in kullanılan aletler genellikle takım &ccedil;eliğinden yapılır.

&nbsp;